Slavernij, een dankbaar filmthema

Slavernij is van alle tijden en komt voor in alle culturen. Iedereen denkt natuurlijk aan Amerika wanneer men over slavernij spreekt. Maar slavernij bestond ook al in de oudheid met slaven in Rome, Griekenland en Egypte. En wat nog erger is, slavernij bestaat nog steeds in onze moderne maatschappij. In sommige landen zelfs nog openlijk hoewel het officieel overal verboden is. Toch bestaat er in zogenaamde geciviliseerde landen nog steeds verdoken slavernij. Denken we maar aan sexslaven, misbruikt (huis)personeel, kindsoldaten en gedwongen prostitutie. Slavernij in al zijn vormen is dan ook een dankbaar thema voor heel wat films.

Definities van het begrip slavernij

• Een vorm van onvrijwillige dienst waarin een persoon wordt behandeld als het eigendom van een ander persoon (Wikipedia.org)
• Systeem waarin sommige individuen in persoonlijk dienstverband staan en vaak zelfs letterlijk de eigendom zijn van anderen (encyclo.nl)
• Onvrije arbeid, waarvan het resultaat geheel of gedeeltelijk moet worden afgestaan en waarbij de werker lijfelijk eigendom is van de meester (amnesty.nl)
• (Persoonlijke) onvrijheid met gemis van staatskundige en burgerlijke rechten (www.thesauruszorgenwelzijn.nl)

Slavernij door de eeuwen heen

Wanneer men over slavernij spreekt, denken de meesten onder ons voornamelijk aan de koloniale periode en de slavernij in Amerika. Maar dit is niet de enige vorm van slavernij. Slavernij is van alle tijden en komt in alle culturen voor.

Oudheid

In de Oudheid werkten Grieken, Romeinen en Egyptenaren reeds met slaven. De eerste slaven van de Grieken en de Romeinen moesten werken als huispersoneel en hun meesters dienen. Maar daarna kwamen er steeds meer slaven uit verslagen legers en uit veroverde dorpen of steden. Daardoor kwamen er ook steeds meer slavenhandelaars en moesten de slaven zwaar werk verrichten in de landbouw, mijnbouw en bij constructiewerken. Ook voor gevechten werden vaak slaven ingezet tot groot vermaak van prominente personen. Lange tijd werd gedacht dat er in Egypte slaven werden ingezet voor het bouwen van piramiden. Recentelijk archeologisch onderzoek heeft echter aangetoond dat het de Egyptische boeren, arbeiders en bewoners zelf waren die als herendienst aan de farao kwamen helpen in periodes dat ze het land niet konden bewerken.

Middeleeuwen

In de Middeleeuwen waren er zwarte slaven en Moren. Maar er waren ook blanke slaven. In de islamitische wereld werden christenslaven als huispersoneel ingezet. Vele slaven waren ook afkomstig van de Slavische volkeren. Hiervan afgeleid is het woord "slaaf".

Koloniale periode

Toen de Europese landen andere landen begonnen te koloniseren, hadden ze slaven nodig voor het zware werk op de plantages en in de mijnen. Aanvankelijk werden indianen gebruikt maar deze liepen veel weg en waren niet bestand tegen de Europese ziekten. Daarom werden er steeds vaker zwarten ingevoerd uit Afrika. Deze slaven werkten als huispersoneel als ze geluk hadden. Anderen moesten zware arbeid verrichten en werden vaak mensonterend behandeld.

Huidige periode

Ook in onze huidige maatschappij zijn er nog heel wat slaven. Ze dragen dan misschien geen zichtbare kettingen meer, maar worden op expliciete en impliciete manieren uitgebuit. Denken we bijvoorbeeld aan:

• kindsoldaten die in bepaalde landen op zeer jonge leeftijd worden gedwongen om mee oorlog te voeren of die als onschuldig slachtoffer worden opgeofferd.
• mensen, meestal vrouwen, die in de gedwongen prostitutie verzeild raken of als sexslaaf moeten dienen voor rijken en wel stellenden
• mensen, soms zeer jonge kinderen, die meestal in ontwikkelingslanden uren en uren moeten werken in textiel- en andere fabrieken aan zeer lage lonen en in erbarmelijke omstandigheden
• huispersoneel waarvan paspoort en bezittingen worden afgenomen en die dag en nacht ten diensten van rijken staan en soms in mensonterende omstandigheden moeten leven
• illegalen die worden tewerkgesteld door koppelbazen in bijvoorbeeld de bouwsector en die geen rechten hebben en niet beschermd worden door sociale wetten
• implicietere vormen van slavernij waarbij mannen of vrouwen gedwongen worden om voor iemand (bijvoorbeeld hun eigen man of vrouw) te werken en waarbij hun vrijheid van meningsuiting of beweging wordt beknot

Internationale dag ter Herinnering aan de slavenhandel en de afschaffing ervan

23 augustus werd door de UNESCO in het leven geroepen als Internationale Dag ter herinnering aan de slavenhandel en de afschaffing ervan.

Slavernij als filmthema

Het spreekt voor zich dat slavernij in al zijn vormen een dankbaar thema is in de filmindustrie.

Oudheid

Er bestaan heel wat films over slaven bij de Grieken en de Romeinen, over bouwers van piramiden in Egypte. Denken we aan onder andere Spartacus, Gladiator of The Legend of Hercules. In Asterix: Missie Cleopatra zien we de Egyptische slaven aan het werk bij de bouw van een piramide, op een ludieke wijze ditmaal. Ook in The Prince of Persia, een tekenfilm voor toch wel hoofdzakelijk kinderen, wordt het thema van de slavernij behandeld.

Koloniale periode

Over de koloniale periode bestaan er heel wat films en televisieseries. "Hoe duur was de suiker" handelt over de slaven in Suriname, "12 Years a Slave" over slavernij in Amerika. Op televisie werd in de jaren zeventig de bekende reeks "Roots" vertoond. Hoe een zwarte van Afrika naar Amerika verscheept werd en daar jaren als slaaf moest leven.

Moderne maatschappij

De televisiereeks "Matroesjka's" op de Belgische televisie had als thema gedwongen prostitutie. "The Help" en " The Color Purple" handelt over vrije zwarten die toch als huispersoneel worden uitgebuit door hun blanke werkgevers of door hun eigen man.